ÜNİVERSİTELERDEKİ ÖĞRETİM ELEMANLARININ PSİKOLOJİK TACİZ (MOBBİNG), İŞ DOYUMU VE ALGILANAN SOSYAL DESTEK DÜZEYLERİ / At the universities academics staff's mobbing, job satisfaction and perceived social support levels
Yazar: AYDIN ÇİVİLİDAĞDanışman: YRD. DOÇ. DR. NURTEN SARGIN
Selçuk Üniversitesi / Eğitim Bilimleri Enstitüsü / Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı / Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bilim Dalı
Onaylandı
Doktora
Türkçe
2011
220 s.
Yaşamda etkili olan ekonomik, toplumsal, bilimsel, teknolojik gelişim ve değişime rağmen insan unsuru önemini ve değerini yitirmemekte aksine daha fazla etkin olmaktadır. İnsan, ömrünün önemli bir kısmını iş ya da mesleği ile uğraşarak geçirmektedir. İnsanlar neden çalışırlar ya da zamanlarının değerli kısmını neden bir veya birkaç işle meşgul olarak geçirirler? Bu soruya verilecek yanıt; insanların başarılı olma isteği, maddi ve manevi ihtiyaçlarını gidermek için para kazanma gereksinimi, bir arada bulunarak bir topluluğa ait olma isteği, toplumsal anlamda güç, statü kazanma amacı, zamanı üretken geçirme arzusu olarak açıklanabilir. Birey, iş yaşamında maddi-manevi kazanç elde ederken aynı zamanda çeşitli stres faktörleri nedeniyle (günlük yaşam olayları, işten ya da iş ortamından, işyerindeki insanlarla ilişkilerden kaynaklanan stres durumları) gerginlik ve stres yaşayabilmektedir. Bazı durumlarda stres, psikolojik tacizin sonucu olarak ortaya çıkabilmektedir. Çalışanın, işyerinde yaşadığı stresle başedebilmek için çevresinden algıladığı sosyal destek önemlidir. Bu araştırmada, iş hayatında insanları etkileyen psikolojik taciz, iş doyumu ve algılanan sosyal destek faktörleri üniversitelerde görev yapan 279' u erkek ve 250' si kadın toplam 529 öğretim elemanı üzerinde işyerinde psikolojik taciz, iş doyumu ve algılanan sosyal destek ölçekleri uygulanarak incelenmiştir. Yapılan bu çalışma ile öğretim elemanlarının görev yaptıkları devlet üniversitesi ve özel üniversite, cinsiyet, yaş, medeni durum, unvan ve öğretim elemanı olarak çalışma süresi değişkenleri, işyerinde psikolojik taciz, iş doyumu ve algılanan sosyal destek düzeyleri; Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), Tukey HSD testi, ilişkisiz bağımsız örneklemler t-testi, ilişkisiz ölçümler için kullanılan Kruskal Wallis H testi, Mann Whitney U testi ve Pearson Korelasyon Katsayısı teknikleri kullanılarak incelenmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre; devlet üniversitelerinde çalışan öğretim elemanlarının, özel üniversitelerde çalışan öğretim elemanlarına göre işyerinde psikolojik tacize anlamlı düzeyde daha fazla oranda maruz kaldıkları; medeni durum değişkenine göre bekar öğretim elemanlarının işyerinde psikolojik tacizin kişinin yaşam kalitesi ve mesleki durumuna saldırı alt boyut puan ortalamalarının diğer öğretim elemanlarına göre anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu; yaş değişkenine göre, 20-30 yaş arasındaki öğretim elemanlarının kişinin yaşam kalitesi ve mesleki durumuna saldırı alt boyut puan ortalamalarının diğer yaşlardaki öğretim elemanlarından anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu; unvan değişkenine göre, Araştırma Görevlilerinin diğer öğretim elemanlarına göre işyerinde psikolojik tacizin kişinin yaşam kalitesi ve mesleki durumuna saldırı alt boyut puan ortalamalarının anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu; öğretim elemanı olarak çalışma süresi değişkenine göre, 0-5 yıl çalışan öğretim elemanlarının işyerinde psikolojik tacizin kişinin yaşam kalitesi ve mesleki durumuna saldırı alt boyut puan ortalamalarının diğer öğretim elemanlarına göre anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu bulunmuştur. Öğretim elemanlarının iş doyumu düzeyleri araştırmada yer alan değişkenlere göre incelendiğinde; özel üniversitelerde görev yapan öğretim elemanlarının iş doyumu puan ortalamalarının devlet üniversitelerinde görev yapan öğretim elemanlarına göre anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu; yaş değişkenine göre 51-60 yaş arasındaki öğretim elemanlarının iş doyumu puan ortalamalarının diğer yaşlardaki öğretim elemanlarının puan ortalamalarından anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu; unvan değişkenine göre Profesör Doktor unvanlı öğretim elemanlarının iş doyumu puan ortalamalarının diğer unvanlara sahip öğretim elemanlarına göre anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu; öğretim elemanı olarak çalışma süresi değişkenine göre 21 yıl ve üzeri görev yapan öğretim elemanlarının, diğer öğretim elemanlarına göre iş doyumu puan ortalamalarının anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Öğretim elemanlarının algılanan sosyal destek düzeylerinin araştırmada yer alan değişkenlere göre incelenmesi sonucunda; cinsiyet değişkenine göre, kadın öğretim elemanlarının algılanan sosyal desteğin beraberlik desteği, bilgisel-maddi destek ve duygusal destek alt boyut puan ortalamalarının, erkek öğretim elemanlarının algılanan sosyal desteğin alt boyut puan ortalamalarından anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu; yaş değişkenine göre, 51-60 yaş arasındaki öğretim elemanlarının beraberlik desteği puan ortalamalarının diğer yaşlardaki öğretim elemanlarına göre anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu bulunmuştur. Öğretim elemanlarının işyerinde psikolojik taciz, iş doyumu ve algılanan sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi sonucunda ise; öğretim elemanlarının işyerinde psikolojik taciz düzeyleri ile iş doyumu ve algılanan sosyal destek düzeyleri arasında negatif yönde bir ilişki olduğu, buna karşılık algılanan sosyal destek düzeyleri ile iş doyumu düzeyleri arasında ise pozitif yönde anlamlı ilişki olduğu belirlenmiştir.
