ÜNİVERSİTELERDE YILDIRMA VE KÜLTÜREL DEĞERLERİN YILDIRMA İLE BAŞA ÇIKMA YAKLAŞIMLARINA ETKİSİ / Mobbing at universities and the effect of cultural values on the strategies of coping with mobbing
Yazar: TUĞBA KONAKLIDanışman: PROF. DR. CEVAT CELEP
Kocaeli Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı / Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı
Onaylandı
Doktora
Türkçe
2011
266 s.
Bu araştırmanın amacı, üniversitelerde yıldırmanın yaşanma sıklığını, öğretim elemanlarının yıldırma ile başa çıkma yaklaşımlarını ve yıldırma yaşantıları ile kültürel değerlerin yıldırma ile başa çıkma yaklaşımlarına etkisini saptayarak, yıldırmanın nedenlerini, sonuçlarını ve yıldırmanın engellenmesine ilişkin alınabilecek olası önlemleri incelemektir. Bu araştırmada, nicel ve nitel araştırma desenleri bir arada kullanılmıştır. Araştırmada öğretim elemanları arasında yıldırma davranışlarının ve yıldırma ile başa çıkma yaklaşımlarının saptanarak, kültürel değerlerin yıldırma ile başa çıkma yaklaşımlarına etkisinin incelenmesi amacıyla betimsel özellikteki "tarama modeli" tercih edilmiştir. Yıldırmanın nedenleri, sonuçları ve önlenmesine yönelik görüşlerin incelenmesi amacıyla nitel araştırmalarda başlıca veri toplama tekniği olan görüşme tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 94 devlet üniversitesinde fen, sosyal ve sağlık bilimleri alanlarındaki fakültelerde görev yapmakta olan 69057 öğretim elemanı oluşturmaktadır. Araştırma örneklemine dahil edilecek öğretim elemanlarının görev yaptıkları fakülteleri belirlemek amacıyla tabakalı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada tabakalama, öğretim elemanlarının görev yaptıkları bilim alanlarına göre yapılmıştır. 24 kamu üniversitesinde görev yapan toplam 28313 öğretim elemanı araştırmanın çalışma evrenine alınmıştır. 24 kamu üniversitesinin Fen Edebiyat, Eğitim, İktisadi ve İdari Bilimler ile Mühendislik Fakültelerinde, öğretim görevlisi, araştırma görevlisi, yardımcı doçent doktor, doçent doktor ve profesör doktor kadrolarında görev yapan toplam 1044 öğretim elemanı araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Araştırmanın gerektirdiği nitel veriler, amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yoluyla, pilot görüşme uygulamaları ve yazılı basından yararlanılarak belirlenmiştir. Araştırma verileri, "Öğretim Elemanları Arasında Yıldırma Ölçeği", "Yıldırma ile Başa Çıkma Yaklaşımları Ölçeği", "İdari ve Kültürel Değerler Ölçeği" ve "Öğretim Elemanları Arasında Yıldırma Görüşme Formu" ile elde edilmiştir. Elde edilen nicel verilerin çözümlenmesinde bağımsız örneklemler t-testi, ANOVA testi, Kruskal Wallis-H testi, Mann Whitney-U testi, çoklu regresyon analizi gerçekleştirilmiş, nitel veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda öğretim elemanlarının iş ve iş performanslarına, meslektaşlarla iletişim ve ilişkilerine, kişisel özellik ve değerlerine yönelik saldırılara, tehdit ve şiddet içerikli davranışlara maruz kaldıkları saptanmıştır. Araştırma sonuçları, kadın öğretim elemanlarının iş ve iş performansına saldırı ile meslektaşlarla iletişim ve ilişkilere saldırılara daha fazla maruz kaldıklarını, yıldırma ila başa çıkma sürecinde yaşantılarını paylaşma eğiliminde olduklarını, erkek öğretim elemanlarının ise yıldırma karşısında direnme eğiliminde olduklarını göstermiştir. Ayrıca akademik unvan ve idari görev açısından alt konumda bulunan öğretim elemanlarının daha fazla yıldırmaya maruz kaldıkları ve yıldırma karşısında direnme yaklaşımını kullanma eğilimlerinin zayıf olduğu görülmüştür. Araştırmada öğretim elemanlarının maruz kaldıkları yıldırma yaşantılarının ve sahip oldukları kültürel değerlerin yıldırma ile başa çıkma yaklaşımlarını etkilediği saptanmıştır. Yıldırmanın psikolojik, fiziksel ve ekonomik olarak mağdurları etkilediği, iş performansına ve aile yaşamına ilişkin olumsuz sonuçlar yarattığı ayrıca yıldırmayı gözlemleyen diğer öğretim elemanlarının süreçten olumsuz etkilediği görülmüştür. Yıldırmanın önlenmesine yönelik olarak öğretim elemanlarının görüşleri; etik kurulların oluşturulması, rektörlük seçim sistemi ve rektörlük yetkileri, öğretim elemanlarının eğitimi temaları çerçevesinde incelenmiştir.
