İLKÖĞRETİM OKULLARINDA GÖREVLİ ÖĞRETMEN VE YÖNETİCİLERE YÖNELİK DUYGUSAL YILDIRMA DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ : YILDIRMA DAVRANIŞLARININ MEYDANA GELMESİNDE ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER / Analysis of mobbing behavior that teachers and managers exposed in primary schools
Yazar: ABBAS ERTÜRKDanışman: DOÇ. DR. NECATİ CEMALOĞLU
Gazi Üniversitesi / Eğitim Bilimleri Enstitüsü / Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı / Eğitim Denetimi ve Yönetimi Bilim Dalı
Onaylandı
Doktora
Türkçe
2011
257 s.
Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okullarında görevli öğretmen ve yöneticilerin görüşlerine göre, yıldırma davranışlarının yaşanmasında etkili olan bireysel, örgütsel ve sosyal faktörleri saptamaktır. Araştırma tarama modelindedir. Araştırmanın evreni, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinde, ilköğretim okullarında görev yapan öğretmen ve yöneticilerdir. Araştırmanın alt evreni, illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması temel alınarak seçilmiştir. Alt evrende bulunan illerden, random yöntemi ile okullar alınmıştır. Bu okulların her birinden rastgele seçilen 3'ü sınıf öğretmeni, 2'si branş ve 1'i yönetici olmak üzere toplam 6 katılımcı örnekleme dahil edilmiştir. Örneklem büyüklüğü 1330 kişidir. Araştırmanın veri toplama aracı araştırmacı tarafından Ankara ilinde bulunan 4 ilçede uygulanarak geliştirilmiştir. Veri toplama aracı uzman görüşler ve faktör analizi sonucunda MEB-EARGED tarafından belirlenen okullarda uygulanmıştır. Toplanan veriler, bilgisayar ortamında, SPSS programında ve amaçlara uygun hazırlanan bir dosyaya kodlanmıştır. Kodlanan bu veriler, araştırma amaçlarına uygun bir şekilde işlenerek bilgiye dönüştürülmüş elde edilen bulgular yorumlanmıştır. Araştırmanın nitel boyutu için veri toplama aracı, araştırmacı tarafından hazırlanmıştır. Bu veri toplama aracında, nedenlerle ilgili boyutların sorulması için sonda sorular hazırlanmıştır. Pilot uygulama olarak Ankara ilinde iki ilçede toplam 6 kişiye uygulanmıştır. Nitel boyutun verileri araştırmacı tarafından toplanmıştır. Araştırmanın bu bölümü, yıldırma davranışları yaşamış 10 gönüllü katılımcıdan oluşur. Araştırmada elde edilen veriler frekans, yüzde ve aritmetik ortalama, t-testi, tek yönlü varyans analizi, Mann-Whitney U- testi ve Kuruskal Wallis testi kullanılarak hesaplanmıştır. Araştırma sonucunda, ilköğretim okullarında en çok meydana gelen yıldırma davranışları ?Kişi hakkında söylenti ve dedikodu çıkarılması?, ?Kişinin göz ardı edilmesi, dışlanması, olayların dışında bırakılması? ve ?Kişinin görüş, fikir ve önerilerinin dikkate alınmaması? davranışları olduğu saptanmıştır. İlköğretim okullarında görev yapan, müdür yardımcılarının okul müdürü ve öğretmenlere göre, lisansüstü eğitime sahip olan yöneticilerin lisans ve ön lisans eğitime sahip olanlara göre daha çok yıldırma davranışlarına maruz kalmaktadır. Erkekler daha çok yıldırma davranışlarını uygulayan rolünde iken kadınlar daha çok kurban rolündedir. Erkek tanıklar yıldırma davranışlarına açıkça karşı gelirken, kadın tanıklar kurbanı gizlice desteklemeyi tercih etmektedir. Kadın kurbanlar, yıldırma davranışlarıyla yüzleşerek çözüm aramakta erkeklere göre daha cesaretli davranmaktadır. Ayrıca yıldırma davranışlarının meydana gelmesini en çok etkileyen alt faktörlerin sırasıyla örgüt kültürü, yıldırma davranışlarının uygulayanların kişilik özellikleri, kurbanın kişilik özellikleri ve pasif kişiliği faktörleri olduğu saptanmıştır. Bunun yanı sıra yıldırma davranışlarına en çok neden olan davranışların, ödül ve cezaların adil olmaması, çalışmaların takdir edilmemesi ve sorunların çözümünün hiç konuşulmaması olarak saptanmıştır.
