İŞYERİNDE SİSTEMATİK YILDIRMA (MOBBİNG), ALGILANAN NEDENLERİ İLE İŞ TATMİNİ İLE İŞTEN AYRILMA NİYETİ ÜZERİNE ETKİSİ: ANTALYA İLİ TARIM SEKTÖRÜNDE BİR ARAŞTIRMA / Mobbing, its perceived reasons and its effect on job satisfaction and the intention to leave from work: a research in agriculture sector in Antalya
Yazar: NURAY YAPICIDanışman: DOÇ. DR. NİLGÜN ANAFARTA
Akdeniz Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İşletme Bölümü / İşletme Anabilim Dalı / Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
246 s.
Toplumsal şiddetin yansımalarından biri olan işyerinde sistematik yıldırma davranışı, kişiler arasındaki sosyal mesafelerin, gruplaşmaların, rekabetin ve güç mücadelelerinin artması, bireylerin iş ve yaşam stresi düzeylerinin yükselmesi, monotonluğun artması, örgüt yapılarında radikal değişimlerin yaşanması ve hukuk kurallarının zaman zaman yetersiz kalması gibi faktörlerin tetiklediği, günlük sürtüşmelerin ve çatışmaların ötesinde, sürekli hale gelen düşmanca bir davranış biçimi olarak, örgütsel ilişkileri bozabilen ve örgüt üyeleri üzerinde yıkıcı etkiler yaratabilen bir olgudur. Günümüz küresel rekabet arenasında, işyerinde çalışanlar üzerinde ısrarcı bir biçimde baskı yaratarak, onları rahatsız eden, bunaltan ve korkutan sistematik yıldırma olgusu ve bu olguya bağlı olarak azalan iş tatmini ile artan işten ayrılmalar ya da işten çıkarmalar sorunu, mükemmellik arayışı içinde olan yönetimler ve örgütler açısından gün geçtikçe daha da ciddi boyutlara ulaşabilmekte; bireysel, örgütsel ve toplumsal sağlık ve huzur için konuya yönelik farkındalığın arttırılması ve söz konusu olguyla mücadelenin gerekliliği daha da önem kazanmaktadır. İşyerinde sistematik yıldırma, süreklilik gösteren, hiçbir sınır tanımayan ve ülkemiz örgütlerinde de yaygın halde yaşanabilen bir uygulama olmasına rağmen, herhangi bir tanı ve teşhis sürecine alınmayan, önemsenmeyen ve görmezden gelinen bir vaka olarak varlığını sürdürmektedir. Çalışma yaşamını düzenleyen hukuk kurallarında da söz konusu olgu ile ilgili boşluklar olması durumu daha da zorlaştırabilmektedir. Günümüz modern örgütlerinde, insan ilişkileri konusunda daha duyarlı olunması, kişisel etik değerlerin ön plana çıkarılması ve iş ahlakı anlayışlarının geliştirilmesi, sistematik yıldırma sürecinin önüne geçilebilmesi konusunda yönetimlere yardımcı olabilecektir. Bu araştırmada, Antalya ilinde tarım sektöründe faaliyet gösteren özel sektör kurumlarında sistematik yıldırmanın varlığını sorgulamak, bu davranışın kim ya da kimler (amirler, çalışma arkadaşları ve/veya astlar) tarafından uygulandığını saptamak, yıldırmanın algılanan nedenlerini tespit etmek, sistematik yıldırmaya maruz kalan bireylerin iş tatmininin azalıp azalmadığını ve bu kişilerde işten ayrılma niyetinin oluşup oluşmadığını ortaya koymak amaçlanmıştır. Ayrıca demografik faktörlerin söz konusu değişkenler üzerine etkileri de incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda, elde edilen faktör yapısı, amirler ve çalışma arkadaşları tarafından uygulanan sistematik yıldırma davranışı için sırasıyla ?kişinin kendisini göstermesini ve başkalarıyla iletişim kurmasını engellemeye yönelik yıldırma?, ?sosyal ilişkilere yönelik yıldırma?, ?kişinin itibarına yönelik yıldırma?, ?kişinin yaşam kalitesine ve mesleki durumuna yönelik yıldırma? ve ?dedikodu, eleştiri, dışlama ve haksız değerlendirmeler yoluyla yıldırma? şeklinde beş faktörden oluşurken; astlar tarafından uygulanan sistematik yıldırma davranışı için ?işe yönelik yıldırma? ve ?kişiliğe yönelik yıldırma? şeklinde iki faktörden oluşmuştur. Antalya ilinde tarım sektöründe faaliyet gösteren özel sektör kurumlarında çalışan lise mezunu ve üzeri eğitim düzeyine sahip personele en çok çalışma arkadaşları tarafından sistematik yıldırma davranışında bulunulduğu tespit edilmiştir. Bunu amirler ve astlar tarafından yöneltilen sistematik yıldırma davranışları izlemektedir. Ayrıca araştırmanın yapıldığı işyerlerinde, son bir yıl içerisinde ve en az altı aylık zaman diliminde, katılımcıların yarıdan fazlasının sistematik yıldırma davranışlarına maruz kaldıkları belirlenmiştir. Katılımcıların öncelikle örgütsel faktörleri, ikinci sırada sistematik yıldırma eylemcilerinin kişisel özelliklerini ve daha sonra da toplumsal faktörler ile mağdurların kişisel özelliklerini sistematik yıldırmanın bir nedeni olarak algıladıkları saptanmıştır. İşyerinde sistematik yıldırma davranışının amirler, çalışma arkadaşları ve/veya astlar tarafından yöneltilmesi açısından ayrımlaştırılması, sistematik yıldırmanın algılanan nedenleri ve boyutları ile demografik özellikler, iş tatmini ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkilerin birlikte incelenmesi ve uygulamanın tarım sektöründe gerçekleştirilmesi bakımından konu ile ilgili yapılmış diğer çalışmalardan farklılık gösteren bu araştırmada, sistematik yıldırma davranışına maruz kalma oranının amirler, çalışma arkadaşları ve astlar tarafından yöneltilmesi açısından ayrı ayrı ele alındığında düşük olmakla birlikte, genel olarak değerlendirildiğinde önemli oranlara ulaştığı tespit edilmiştir. Ayrıca işyerinde sistematik yıldırma davranışlarına maruz kalan bireylerin iş tatmininin düştüğü ve mağdurlarda işten ayrılma niyetinin oluştuğu belirlenmiş olmakla birlikte, sistematik yıldırmanın iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisinin düşük kaldığı görülmüştür. Katılımcıların işlerinden orta derecede tatmin oldukları ve fiili olarak işten ayrılmayı pek düşünmedikleri sonucuna varılmıştır.
