İŞ YERİNDE YILDIRMA: ÖZEL VE RESMİ İLKÖĞRETİM OKULU ÖĞRETMEN VE YÖNETİCİLERİ ÜZERİNDE YAPILAN BİR ARAŞTIRMA / Mobbing: A Studt on public and private school teachers and school administrators
Yazar: SİYE TOKER GÖKÇEDanışman: PROF. DR. ALİ BALCI
Ankara Üniversitesi / Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Doktora
Türkçe
2006
265 s.
Bu araştırmanın amacı, resmi ve özel ilköğretim okullarında ( ÖO) görev yapmakta olan öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin okullarında yıldırılma durumlarını, bunun yoğunluk derecesini, yıldırmanın öğretmenler ve okul yöneticileri tarafından algılanan nedenlerini ve yıldırma ile başa çıkmada öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin kullandıkları başa çıkma stratejilerini saptamaktır. Karşılaştırmalı tarama modelinde olan araştırmanın evrenini 35.502 resmi ÖO ve bu okullarda çalışan okul yöneticileri ve 367.895 öğretmen ile 614 özel ÖO ve bu okullarda çalışan okul yöneticileri ve 16.109 öğretmen bulunmaktadır. Araştırmanın örneklemini resmi ÖO'nda çalışan öğretmenler (n=596) ve okul yöneticileri (n=381) ile özel ÖO'nda çalışan öğretmenler (n=593) ve okul yöneticileri (n=272) oluşturmaktadır. Örneklemi oluşturan öğretmen ve okul yöneticilerine, araştırmacı tarafından geliştirilen ? ş Yerinde Yıldırma? anketi uygulanmıştır. Araştırma anketine ek olarak, yıldırma mağduru birkaç öğretmen ve okul yönetici ile de görüşme yapılmıştır. Elde edilen veriler SPSS programında çözümlenmiştir. Resmi ve özel ÖO'unda çalışmakta olan öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin okullarda karşılaştıkları yıldırıcı davranışlara, yıldırmanın nedenlerine ve yıldırma ile başa çıkmada kullanılan başa çıkma stratejilerine ilişkin ölçeklerde yer alan maddelere verdikleri yanıtların aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Yıldırıcı davranışların okul türü, yıldırılanın rolü, cinsiyet ve branşa göre farklılaşıp farklılaşmadığını saptamak için t-testi, yaş, mesleki deneyim ve saldırganın rolü değişkenlerine göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için de varyans analizi (ANOVA) uygulanmıştır. 2 Araştırmadan elde edilen bulgular şu şekildedir. Hem resmi hem de özel ÖO'da öğretmenler ve okul yöneticileri zaman zaman yıldırılmaktadır. En sık karşılaşılan yıldırıcı davranışlarda, okul türüne göre bir farklılık görülmemektedir. Hem öğretmenlerin hem de okul yöneticilerinin en sık yaşadıkları yıldırıcı davranışlar, ?sözünün kesilmesi, yaptığı işlerin haksızca eleştirilmesi ve başarılarının küçümsenmesi? biçiminde ortaya çıkmaktadır. Öğretmenlerin karşılaştıkları yıldırıcı davranışlar, cinsiyete göre farklılık göstermektedir. Kadın öğretmenler sosyal ilişkilere ve mesleki konulara yönelik, erkek öğretmenler ise biraz daha kişisel ve şiddete yönelik yıldırıcı davranışlarla karşılaşmaktadırlar. Hem öğretmenlerin hem de okul yöneticilerinin yıldırılmalarında, yaş faktörü, farklılık ortaya çıkarmamaktadır. Mesleki deneyim, örneklem üzerinde farklılık yaratmakla birlikte herhangi bir deneyim grubunu daha çok veya daha az yıldırıldığı söylenemez. Hem öğretmenler, hem de okul yöneticileri en fazla okul yöneticileri tarafından yıldırıcı davranışlara maruz kalmaktadır. Öğretmenlerin branşı yıldırmada önemli bir etkiye sahip değildir. Hem öğretmenler hem de okul yöneticileri, yıldırmaya en çok, mağdurun kendisinin yol açtığını düşünmektedir. Hem öğretmenlerin hem de okul yöneticilerinin yıldırma ile başa çıkmada en sık kullandıkları strateji `bağlılık' ve en az kullandıkları strateji, `göz ardı etme' biçiminde ortaya çıkmaktadır.
